Τα σημάδια ενός σάντου – α΄

(Από το έργο «Η διδασκαλία του Κυρίου Καπίλα», του Σρίλα Μπακτιβεντάντα Σουάμι Πραμπουπάντα, κεφάλαιο 11, κείμενο 21)

τιτικσαβαχ καρουνικαχ   σουχρινταχ σαρβα-ντεχιναμ

ατζατα-σατραβαχ σανταχ   σανταβαχ σαντου-μπουσαναχ

«Τα σημάδια ενός σάντου είναι ότι είναι ανεκτικός, ευσπλαχνικός, και φιλικός με όλα τα ζωντανά όντα. Δεν έχει εχθρούς, είναι ειρηνικός, συμμορφώνεται με τις γραφές και όλα τα χαρακτηριστικά του είναι ανυπέρβλητα».

Ένας σάντου, όπως περιγράφηκε πιο πάνω, είναι αφοσιωμένος υπηρέτης του Κυρίου. Επομένως, η φροντίδα του είναι να διαφωτίζει τους ανθρώπους σχετικά με την υπηρεσία αφοσίωσης· αυτό είναι το έλεός του. Γνωρίζει ότι χωρίς υπηρεσία αφοσίωσης, η ανθρώπινη ζωή καταστρέφεται. Ένας αφοσιωμένος υπηρέτης ταξιδεύει σε όλη τη χώρα, από πόρτα σε πόρτα, κηρύσσοντας, «Να έχετε συνείδηση του Κρίσνα. Να είστε αφοσιωμένοι υπηρέτες του Κυρίου Κρίσνα. Μην καταστρέφετε τη ζωή σας εκπληρώνοντας μόνο τις ζωώδεις τάσεις σας. Ο σκοπός της ανθρώπινης ζωής είναι η αυτοσυνειδητοποίηση, δηλαδή η συνείδηση του Κρίσνα». Αυτά κηρύσσει ο σάντου. Δεν είναι ικανοποιημένος με τη δική του απελευθέρωση. Σκέφτεται πάντα τους άλλους. Είναι το πιο ευσπλαχνικό πρόσωπο με τις πεσμένες ψυχές. Επομένως, ένα από τα προτερήματά του είναι το μεγάλο έλεός του (καρουνικα) προς τις πεσμένες ψυχές. Ενώ κηρύσσει, συναντά αναγκαστικά τόσο πολλά αντιτιθέμενα στοιχεία και γι’ αυτό ο σάντου πρέπει να είναι πολύ ανεκτικός. Μπορεί κάποιος να του φερθεί άσχημα, επειδή οι υποκείμενες σε όρους ψυχές δεν είναι έτοιμες να δεχθούν την υπερβατική γνώση της υπηρεσίας αφοσίωσης. Δεν τους αρέσει· αυτή είναι η αρρώστια τους. Ο σάντου έχει το άχαρο έργο να εντυπώσει σε αυτές τις ψυχές τη σημασία της υπηρεσίας αφοσίωσης. Μερικές φορές οι αφοσιωμένοι υπηρέτες δέχονται βίαιη επίθεση. Ο Κύριος Ιησούς Χριστός σταυρώθηκε, ο Χαριντάσα Τάκουρα μαστιγώθηκε δημοσίως σε είκοσι δύο δημόσια μέρη και ο βασικός βοηθός του Κυρίου Τσετάνια, ο Νιτιανάνντα, δέχθηκε βίαιη επίθεση από τον Τζαγκάι και τον Μαντάι. Αλλά παρ’ όλα αυτά ήταν ανεκτικοί, επειδή η αποστολή τους ήταν να σώσουν τις πεσμένες ψυχές. Ένας σάντου είναι ευσπλαχνικός, επειδή θέλει το καλό όλων των ζωντανών όντων. Δεν επιθυμεί το καλό μόνο της ανθρώπινης κοινωνίας, αλλά και το καλό της κοινωνίας των ζώων. Οι λέξεις σαρβα-ντεχιναμ αναφέρονται σε όλα τα ζωντανά όντα που έχουν δεχθεί υλικά σώματα. Υλικά σώματα δεν έχουν μόνο οι άνθρωποι, αλλά και τα άλλα ζωντανά όντα. Ο αφοσιωμένος υπηρέτης του Κυρίου είναι ευσπλαχνικός με όλους – σκύλους, γάτες, δέντρα, κλπ. Φέρεται σε όλα τα ζωντανά όντα με τέτοιο τρόπο που μπορούν τελικά να σωθούν από την υλική εμπλοκή. Ο Σιβανάνντα Σένα, ένας από τους μαθητές του Κυρίου Τσετάνια, απελευθέρωσε έναν σκύλο, φερόμενος στον σκύλο υπερβατικά. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που ένας σκύλος σώθηκε χάρη στην επαφή με έναν σάντου, επειδή ο σάντου ασχολείται με τις ανώτατες φιλεύσπλαχνες δραστηριότητες για την ευλογία όλων των ζωντανών όντων. Όμως μολονότι ο σάντου δεν είναι εχθρικός με κανέναν, ο κόσμος είναι τόσο αχάριστος, που ακόμα και ένας σάντου έχει πολλούς εχθρούς.

Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε έναν εχθρό και σε έναν φίλο; Είναι η διαφορά συμπεριφοράς. Ο σάντου συμπεριφέρεται με όλες τις υποκείμενες σε όρους ψυχές έχοντας στόχο την έσχατη ανακούφισή τους από την υλική εμπλοκή. Συνεπώς, κανείς δεν μπορεί να είναι περισσότερο φιλικός από έναν σάντου ως προς την ανακούφιση των υποκείμενων σε όρους ψυχών. Ο σάντου είναι ήρεμος και ακολουθεί ήσυχα και ειρηνικά τις αρχές των γραφών. Ο σάντου είναι επίσης κάποιος που ακολουθεί τις αρχές των γραφών και ταυτόχρονα είναι αφοσιωμένος υπηρέτης του Κυρίου. Όποιος ακολουθεί πραγματικά τις αρχές των γραφών είναι υποχρεωτικά αφοσιωμένος υπηρέτης του Θεού, επειδή όλες οι  γραφές μας συμβουλεύουν να υπακούμε στις εντολές του Υπερτάτου Προσώπου της Θεότητας. Επομένως, ο σάντου ακολουθεί τις εντολές των γραφών και είναι αφοσιωμένος υπηρέτης του Κυρίου. Όλα τα καλά χαρακτηριστικά είναι εμφανή σε έναν αφοσιωμένο υπηρέτη και αναπτύσσει όλες τις καλές ιδιότητες των ημιθέων, ενώ ένας μη αφοσιωμένος υπηρέτης, ακόμα και αν διαθέτει ακαδημαϊκά προσόντα, δεν έχει προτερήματα ή καλά χαρακτηριστικά σύμφωνα με το πρότυπο της υπερβατικής συνειδητοποίησης.

Υπάρχουν 8.400.000 μορφές ζωής σύμφωνα με την Πάντμα Πουράνα, και η άτμα είναι η ίδια σε όλες τους. Ο σάντου  μπορεί να το καταλάβει αυτό, όπως δείχνει η Μπαγκαβάντ-γκίτα:

βιντια-βιναγια-σαμπαννε   μπραμανε γκαβι χαστινι

σουνι τσαϊβα σβα-πακε τσα   πανντιταχ σαμα-νταρσιναχ

«Ο ταπεινός σοφός, λόγω της αληθινής γνώσης, βλέπει με τον ίδιο τρόπο έναν ευγενή και μορφωμένο μπράμανα, μία αγελάδα, έναν ελέφαντα, έναν σκύλο και αυτόν που τρώει το κρέας του σκύλου (τον κοινωνικά απόβλητο)».

Αυτό δεν σημαίνει ότι ένας μπράμανα είναι το ίδιο με έναν σκύλο, αλλά ότι ο μπράμανα είναι πνευματική ψυχή και ο σκύλος είναι και αυτός πνευματική ψυχή. Καθοριζόμαστε σύμφωνα με τα διάφορα σώματά μας, τα οποία μας δίνονται από ανώτερες δυνάμεις. Ο Γιαμαράζα προσφέρει στο ζωντανό ον ένα σώμα σύμφωνα με το κάρμα του. Καρμανα νταϊβα-νετρενα. Έχουμε ήδη συζητήσει το ζήτημα της απονομής του σώματος σύμφωνα με τα προτερήματα κάποιου. Αν αποκτήσομε τις ιδιότητες ενός μπράμανα και εργαζόμαστε ως μπράμανα, γινόμαστε μπράμανα. Αν ενεργούμε σαν σκύλοι και κάνουμε τη δουλειά ενός σκύλου, γινόμαστε σκύλοι. Δεν θα πρέπει να νομίζει κάποιος ότι απλώς επειδή γεννήθηκε ως μπράμανα, είναι αυτομάτως μπράμανα. Υπάρχουν χαρακτηριστικά που μνημονεύονται στην Μπαγκαβάντ-γκίτα, με βάση τα οποία μπορεί να πει κανείς σε ποια κάστα ανήκει κάποιος. Ο Σριντάρα Σουάμι έχει επίσης σημειώσει ότι η γέννηση δεν είναι το παν. Πρέπει να αποκτήσει κανείς τις ανάλογες ιδιότητες. Ό,τι σώμα και αν έχουμε, η θέση μας είναι εφήμερη. Δεν μπορούμε να παραμείνουμε σε καμία θέση επ’ αόριστον. Μπορεί να νομίζουμε ότι τώρα είμαστε Αμερικανοί και να είμαστε πολύ ευτυχισμένοι, και αυτό είναι εντάξει. Μπορεί να σχεδιάζουμε τα πλάνα μας για διαρκή ευτυχία, αλλά η φύση δεν θα μας επιτρέψει να μείνουμε επ’ άπειρον. Μόλις μας καλέσει η φύση, πεθαίνουμε και αφήνουμε τη θέση μας. Και τότε είμαστε υποχρεωμένοι να πάρουμε τη θέση ενός σκύλου, μιας γάτας, ενός ημίθεου, ενός ανθρώπινου όντος ή οποιουδήποτε. Τώρα μας έχει δοθεί μία πολύ υψηλή μορφή ζωής, εκείνη του ανθρώπινου όντος, αλλά αν δεν ενεργήσουμε ανάλογα, θα υποχρεωθούμε να δεχθούμε ένα κατώτερο σώμα. Αυτό είναι το καρμανα νταϊβα-νετρενα.

Γι’  αυτό θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί σε αυτή την ανθρώπινη μορφή, ώστε να έχουμε στόχο να γίνουμε αφοσιωμένοι υπηρέτες του Κυρίου Κρίσνα. Αυτός είναι ο δρόμος της απελευθέρωσης. Παλιά, μεγάλες προσωπικότητες στην Ινδία πήγαιναν στο δάσος για να διαλογισθούν, προκειμένου να σταματήσουν την επανάληψη της γέννησης και του θανάτου. Αυτή είναι η ύψιστη ασχολία για τον άνθρωπο, και πραγματικά, ο προορισμός κάθε ανθρώπου είναι αυτός. Αν δεν υπερνικήσουμε τις επανειλημμένες γεννήσεις και τους επανειλημμένους θανάτους, σπαταλούμε απλώς τη ζωή μας σαν ζώα – για φαγητό, ύπνο, άμυνα και ζευγάρωμα. Ιδιαίτερα αυτή την εποχή οι άνθρωποι δεν μπορούν να διακρίνουν ανάμεσα στη ζωή των ζώων και την ανθρώπινη ζωή. Νομίζουν πως η διαφορά είναι ότι τα ζώα κοιμούνται στον δρόμο και οι άνθρωποι κοιμούνται σε ωραία διαμερίσματα. Εντούτοις, οι σάστρα δεν ορίζουν τον πολιτισμό με αυτόν τον τρόπο. Είτε κοιμάται κανείς στον δρόμο είτε κοιμάται σε διαμέρισμα, η δραστηριότητα είναι η ίδια. Ο σκύλος μπορεί να τρώει από έναν σκουπιδοτενεκέ και ο άνθρωπος να τρώει από χρυσά πιάτα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ασχολούνται με διαφορετικά πράγματα. Και στις δύο περιπτώσεις, και ο σκύλος και ο άνθρωπος βάζουν τροφή στο σώμα τους. Ο σκύλος μπορεί να κάνει σεξ στον δρόμο και ο άνθρωπος σε ένα πολύ ωραίο κρεβάτι σε απομονωμένο μέρος, αλλά αυτό δεν αλλάζει την πράξη. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι πρόοδος του πολιτισμού είναι η βελτίωση του φαγητού, του ύπνου, του ζευγαρώματος και της άμυνας, αλλά στην πραγματικότητα αυτές οι δραστηριότητες δεν έχουν καμία σχέση με τον πολιτισμό. Σφίγγουν απλώς τα δεσμά μας στην υλική ζωή.

Ο σκοπός της ανθρώπινης ζωής είναι η γιάγκια, η θυσία για την ικανοποίηση του Υπερτάτου Προσώπου. Μπορεί να τελειοποιούμε τις δραστηριότητές μας, αλλά η επιτυχία μας βρίσκεται στην ικανοποίηση του Κρίσνα με τις δεξιότητές μας. Μπορεί τώρα να είμαστε προσκολλημένοι στην υλική δράση, αλλά θα πρέπει να μεταφέρουμε αυτή την προσκόλληση σε έναν σάντου. Τότε η ζωή μας θα είναι επιτυχημένη. Τώρα είμαστε προσκολλημένοι στο χρήμα, τις γυναίκες, τα ωραία σπίτα, την πατρίδα, την κοινωνία, τους φίλους, την οικογένεια και ούτω καθεξής. Αυτή η προσκόλληση ονομάζεται αρτζαναμ πασου. Η λέξη πασου σημαίνει «θηλιά». Όταν είμαστε δεμένοι με μια θηλιά, είμαστε ανήμποροι, και τώρα είμαστε δεμένοι από τις γκούνα, δηλαδή τις τρεις καταστάσεις της υλικής φύσης. Η λέξη γκούνα σημαίνει επίσης «θηλιά». Δεν μπορούμε να ελευθερωθούμε, επειδή είμαστε δέσμιοι της υλικής φύσης.  Δεν μπορούμε να κινηθούμε ελεύθερα χωρίς την έγκριση της υπέρτατης αρχής. Λέγεται συνήθως πως ούτε φύλλο δεν κινείται χωρίς την έγκριση του Θεού. Κατά τον ίδιο τρόπο, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε χωρίς την επίβλεψη μιας ανώτερης αρχής.

Αυτό  δεν σημαίνει ότι ο Θεός πρέπει να έχει την επίβλεψη ο Ίδιος. Στη Σβετασβατάρα Ουπανισάντ (6.8), αναφέρεται πως ο Υπέρτατος Κύριος δεν χρειάζεται να ενεργεί ο Ίδιος. Διαθέτει πολλά μέσα και πολλούς εκπροσώπους που εκτελούν τα πάντα γι’ Αυτόν. Βρισκόμαστε τόσο πολύ υπό έλεγχο, ώστε δεν είμαστε ελεύθεροι ούτε να ανοιγοκλείσουμε τα μάτια μας. Μπορεί να κινούμε τα χέρια μας ελεύθερα, αλλά οποιαδήποτε στιγμή μπορούν να παραλύσουν αμέσως. Αυτό σημαίνει ζωή υποκείμενη σε όρους, και πώς, λοιπόν, μπορούμε να την βελτιώσουμε; Η δουλειά μας είναι να απελευθερωθούμε από όλους αυτούς τους όρους, όλους αυτούς τους περιορισμούς. Πώς είναι αυτό δυνατό; Σα εβα σαντουσου κριτο μοκσα-ντβαραμ απαβριταμ (Σρ.Μπ. 3.25.20). Πρέπει να στρέψουμε την προσκόλλησή μας από τα υλικά πράγματα σε έναν σάντου. ‘Σαντου-σανγκα, ‘σαντου-σανγκα’ – σαρβα-σαστρε καγια (Τσ.τσ. Μάντια 22.54): αυτή είναι η συμβουλή του Σρι Τσετάνια Μαχαπραμπού. Όλες οι γραφές μας συμβουλεύουν να είμαστε σε επαφή με έναν σάντου. Ακόμα και ο Τσανάκια Πανντίτα, ο σπουδαίος πολιτικός, συνιστούσε: τιατζα ντουρτζανα-σαμσαργκαμ μπατζα σαντου-σαμαγκαμαμ. Ένας οικογενειάρχης Βαϊσνάβα ρώτησε κάποτε τον Τσετάνια Μαχαπραμπού ποιο είναι το καθήκον του οικογενειάρχη και ο Σρι Τσετάνια Μαχαπραμπού απάντησε αμέσως, ασατ-σανγκα-τιαγκα – εϊ βαϊσναβα-ατσαρα: «Να μη συναναστρέφεστε με μη αφοσιωμένους υπηρέτες, αλλά να αναζητήσετε έναν σάντου». (Τσ.τσ. Μάντια 22.87)

Επί του παρόντος είναι πολύ δύσκολο να αποφύγει κανείς τη συντροφιά των ασάντου, εκείνων που δεν είναι σάντου. Είναι πολύ δύσκολο να βρει κανείς έναν σάντου για να συναναστραφεί. Γι’ αυτό αρχίσαμε αυτή την κίνηση για τη συνείδηση του Κρίσνα, για να δημιουργήσουμε μία οργάνωση από σάντου, ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να επωφεληθούν και να απελευθερωθούν. Η οργάνωση αυτή δεν έχει κανέναν άλλο σκοπό.

Ο  Κρίσνα αναφέρει στην Μπαγκαβαντ-γκιτα (6.47) ότι ο πρώτης τάξεως σάντου είναι εκείνος που σκέφτεται πάντοτε Αυτόν. Αυτή η μέθοδος δεν είναι πολύ δύσκολη. Θα πρέπει να σκεφτόμαστε πάντοτε τον Κρίσνα, αλλά πώς γίνεται αυτό; Σκεφτόμαστε τη δουλειά μας, τον σκύλο μας, την οικογένειά μας, το αντικείμενο της αγάπης μας και τόσο πολλά άλλα πράγματα. Είμαστε υποχρεωμένοι να σκεφτόμαστε κάτι· χωρίς σκέψεις, δεν μπορούμε να υπάρχουμε. Πρέπει απλώς να εκτρέψουμε τις σκέψεις μας στον Κρίσνα. Είναι δουλειά του σάντου να το διδάξει αυτό και μπορεί κανείς να το μάθει σε επαφή με έναν σάντου. Στην πραγματικότητα, ένας σάντου δεν διδάσκει τίποτε άλλο. Αντω σραντα ταταχ σαντου-σανγκαχ (Μπάκτι-ρασάμριτα-σίνντου 1.4.15). Αυτός είναι ο τρόπος να προοδεύσει κάποιος πνευματικά. Πρέπει να συναναστραφεί με έναν σάντου. Συχνά η δουλειά του σάντου είναι άχαρη, πρέπει όμως να είναι ανεκτικός. Παρ’ όλες τις δυσκολίες που μπορεί να συναντήσει ένας σάντου, είναι πολύ ευσπλαχνικός με τις πεσμένες, υποκείμενες σε όρους ψυχές. Βλέπει ότι οι άνθρωποι υποφέρουν εξαιτίας έλλειψης συνείδησης του Κρίσνα και επειδή σκέφτεται πάντοτε το καλό των άλλων, είναι σουχριτ. Άλλοι άνθρωποι είναι πάντοτε φθονεροί, αλλά ο σάντου σκέφτεται πάντοτε πώς να σώσει τους άλλους από τα δίχτυα της μάγια. Ο σάντου είναι καλός όχι μόνο με τους ανθρώπους, αλλά και με τις γάτες, τους σκύλους, τα δέντρα και τα έντομα· θα διστάσει να σκοτώσει ακόμα και ένα κουνούπι. Δεν σκέφτεται απλώς, «Θα φροντίσω τον αδελφό μου». Βλέπει όλα τα ζωντανά όντα ως αδελφούς του, επειδή ο Κρίσνα λέει ότι είναι ο πατέρας όλων των ζωντανών όντων.

Επειδή ο σάντου ζει με αυτόν τον τρόπο, δεν δημιουργεί εχθρούς. Αν υπάρχουν εχθροί, γίνονται εχθροί του εξαιτίας του χαρακτήρα τους και όχι εξαιτίας κάποιας πρόκλησης από την πλευρά του σάντου. Ο σάντου διδάσκει μόνο «Αγαπημένε μου άνθρωπε, αγαπημένε μου φίλε, εγκαταλείψου στον Κρίσνα». Εχθροί δημιουργούνται εξαιτίας της φθονερής φύσης του ανθρώπου. Ο Τσανάκια Πανντίτα λέει ότι υπάρχουν δύο φθονερά ζώα – τα φίδια και οι άνθρωποι. Παρόλο που μπορεί να μην έχεις κάνει κανένα λάθος, αυτά τα δύο ζώα μπορεί να σε σκοτώσουν. Από τα δύο, ο Τσανάκια Πανντίτα λέει ότι ο φθονερός άνθρωπος είναι περισσότερο επικίνδυνος, επειδή το φίδι μπορεί να κατευνασθεί με κάποια βότανα ή με το ψάλσιμο ενός μάντρα, ενώ ο φθονερός άνθρωπος δεν μπορεί να υποταχθεί με τίποτε. Στην Κάλι-γιούγκα ουσιαστικά όλοι είναι φθονεροί, αλλά αυτό πρέπει να το υπομείνουμε.

Οι φθονεροί άνθρωποι δημιουργούν πολλά εμπόδια στην κίνηση για τη συνείδηση του Κρίσνα, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να τους υπομείνουμε. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Πρέπει να είναι κανείς ειρηνικός και να εξαρτάται από τον Κρίσνα σε όλες τις περιστάσεις. Αυτά είναι τα στολίδια ενός σάντου. Πρέπει να βρούμε έναν σάντου και να τον συναναστραφούμε. Τότε ο δρόμος για την απελευθέρωσή μας θα είναι ανοιχτός.

Στην επόμενη στροφή, ο Κύριος Καπίλα εξηγεί περισσότερο τα έργα ενός σάντου.

Μετάφραση: Γ. Δ. Κωνσταντόπουλος