Η Μπαγκαβάτα

(Με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης του πρώτου άσματος της Σρίμαντ-Μπαγκαβατάμ, δημοσιεύουμε κάποια αποσπάσματα από μία διάλεξη που έδωσε ο Σρίλα Μπακτιβινόντ Τάκουρ το 1869 στην Ντινατζπούρ της Δυτικής Βεγγάλης.)

Η Μπαγκαβάτα – Η φιλοσοφία, η ηθική και η θεολογία της

του Σρίλα Μπακτιβινόντ Τάκουρ

«Ω άνδρες στοχαστικοί και έμπειροι, απολαύστε τη Σρίμαντ-Μπαγκαβατάμ, τον ώριμο καρπό του δέντρου της επιθυμίας των βεδικών γραφών. Ξεπήδησε από τα χείλη του Σρι Σουκαντέβα Γκοσουάμι και έτσι ο καρπός αυτός έγινε ακόμη γευστικότερος, παρόλο που τον θεϊκό χυμό του τον απολάμβαναν πάντα όλοι, ακόμα κι οι απελευθερωμένες ψυχές.» (Σρίμαντ-Μπαγακαβατάμ 1.1.3)

Μας αρέσει πολύ να διαβάζουμε ένα βιβλίο που δεν έχουμε ξαναδιαβάσει. Αγωνιούμε να συλλέξουμε οποιαδήποτε πληροφορία περιλαμβάνεται σε αυτό και όταν το καταφέρνουμε, η περιέργειά μας σταματά. Αυτός ο τρόπος μελέτης κυριαρχεί σε έναν μεγάλο αριθμό αναγνωστών, που είναι σπουδαίοι άνθρωποι κατά την εκτίμησή τους, καθώς και κατά την εκτίμηση εκείνων που είναι από το ίδιο καλούπι. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι αναγνώστες είναι απλώς αποθηκευτικοί χώροι γεγονότων και δηλώσεων που έχουν γίνει από άλλους. Αυτό όμως δεν είναι μελέτη. Ο σπουδαστής πρέπει να διαβάζει τα γεγονότα προκειμένου να δημιουργήσει και όχι να τα παρακρατεί ατελέσφορα. Οι σπουδαστές, σαν δορυφόροι, θα πρέπει να αντανακλούν οποιοδήποτε φως δέχονται από τους συγγραφείς και να μη φυλακίζουν τα γεγονότα και τις σκέψεις όπως ο δικαστής φυλακίζει τους κατάδικους στη φυλακή.

Η σκέψη είναι προοδευτική. Η σκέψη του συγγραφέα πρέπει να σημειώνει πρόοδο στον αναγνώστη, με τη μορφή διόρθωσης ή εξέλιξης. Ο καλύτερος κριτικός είναι εκείνος που μπορεί να δείξει την περαιτέρω ανάπτυξη μιας παλιάς σκέψης· ενώ όποιος απλώς καταγγέλλει, είναι εχθρός της προόδου και συνεπώς και της φύσης. «Άρχισε από την αρχή», λέει ο κριτικός, «επειδή η παλιά συντεχνία δεν απαντά επί του παρόντος. Ας ταφεί ο παλιός συγγραφέας επειδή η εποχή του έχει περάσει». Αυτές είναι ρηχές εκφράσεις. Η πρόοδος είναι ασφαλώς νόμος της φύσης και οφείλουν να υπάρχουν διορθώσεις και εξελίξεις με την πάροδο του χρόνου, καθώς πρόοδος σημαίνει να πηγαίνει κανείς μακρύτερα ή να υψώνεται ψηλότερα.

Αν ακολουθήσουμε τον ανόητο κριτικό μας, θα πρέπει να επιστρέψουμε στον προηγούμενο τερματικό σταθμό μας και να κάνουμε έναν νέο αγώνα δρόμου και όταν έχουμε τρέξει τη μισή διαδρομή, κάποιος άλλος κριτικός από το ίδιο καλούπι θα φωνάξει: «Άρχισε από την αρχή, επειδή έχεις πάρει λάθος δρόμο!» Με αυτόν τον τρόπο, οι ανόητοι κριτικοί μας δεν θα μας επιτρέψουν ποτέ να διανύσουμε ολόκληρο τον δρόμο και να δούμε τι υπάρχει στον άλλο τερματικό σταθμό. Έτσι, ο ρηχός κριτικός και ο άκαρπος αναγνώστης είναι οι δύο μεγάλοι εχθροί της προόδου. Οφείλουμε να τους αποφεύγουμε.

Από την άλλη, ο αληθινός κριτικός μας συμβουλεύει να κρατήσουμε ό, τι έχουμε ήδη αποκτήσει και να προσαρμόσουμε τη διαδρομή μας από εκείνο το σημείο που έχουμε φτάσει στη θέρμη της προόδου μας. Δεν θα μας συστήσει ποτέ να πάμε πίσω στο σημείο από όπου ξεκινήσαμε, αφού γνωρίζει πλήρως ότι σε εκείνη την περίπτωση θα υπάρξει άκαρπο χάσιμο του πολύτιμου χρόνου μας και της εργασίας μας. Θα κατευθύνει την προσαρμογή της γωνίας της διαδρομής στο σημείο όπου βρισκόμαστε. Είναι και αυτό χαρακτηριστικό του χρήσιμου αναγνώστη. Θα διαβάσει έναν παλιό συγγραφέα και θα εξακριβώσει την ακριβή θέση του στην πρόοδο της σκέψης. Δεν θα προτείνει ποτέ να κάψει ένα βιβλίο με το αιτιολογικό ότι περιέχει σκέψεις που είναι ανώφελες. Καμία σκέψη δεν είναι ανώφελη. Οι σκέψεις είναι τα μέσα με τα οποία φτάνουμε στους στόχους μας. Ο αναγνώστης που καταγγέλλει μία κακή σκέψη δεν γνωρίζει ότι ακόμη και ένας κακός δρόμος επιδέχεται βελτίωση και μετατροπή σε καλό δρόμο.  Μία σκέψη είναι ένας δρόμος που οδηγεί σε έναν άλλο δρόμο. Έτσι ο αναγνώστης θα διαπιστώσει πως η σκέψη που είναι ο στόχος σήμερα, θα είναι το μέσο για να φτάσουμε σε έναν άλλο στόχο αύριο. Οι σκέψεις θα συνεχίσουν υποχρεωτικά να είναι μία ατελείωτη σειρά από μέσα και στόχους κατά την πρόοδο της ανθρωπότητας.

Οι μεγάλοι μεταρρυθμιστές θα διαβεβαιώνουν πάντα ότι δεν έχουν έλθει για να καταστρέψουν τον παλιό νόμο, αλλά για να τον εκπληρώσουν. Ο Βαλμίκι, ο Βιάσα, ο Πλάτωνας, ο Ιησούς, ο Μωάμεθ, ο Κονφούκιος και ο Τσετάνια Μαχαπραμπού διαβεβαιώνουν αυτό το γεγονός, είτε άμεσα είτε με τη συμπεριφορά τους.

Τα φιλοσοφικά και τα θεολογικά θέματα είναι σαν τις κορυφές πανύψηλων και απρόσιτων βουνών που προσκαλούν την προσοχή και την έρευνα. Στοχαστές και άνθρωποι βαθιά διαλογιζόμενοι διυλίζουν τις παρατηρήσεις τους μέσα από τα όργανα της λογικής και της συνείδησης, αλλά παίρνουν διαφορετικές θέσεις όταν συνεχίζουν την εργασία τους. Αυτές οι θέσεις καθορίζονται από τις περιστάσεις της κοινωνικής και της φιλοσοφικής τους ζωής, καθώς διαφέρουν στα διάφορα μέρη του κόσμου.

Ο Πλάτωνας κοιτούσε προς την κορυφή του πνευματικού ερωτήματος από τη Δύση και ο Βιάσα παρατηρούσε από την Ανατολή. Ο Κομφούκιος το έκανε από την Άπω Ανατολή και ο Σλέγκελ, ο Σπινόζα, ο Καντ και ο Γκαίτε από πιο δυτικά. Οι παρατηρήσεις τους έγιναν σε διαφορετικές εποχές και με διαφορετικά μέσα, αλλά το συμπέρασμα είναι το ίδιο, στον βαθμό που το αντικείμενο της παρατήρησης ήταν ένα και το αυτό. Κυνηγούσαν όλοι το Μεγάλο Πνεύμα, την Απόλυτη Ψυχή του Σύμπαντος. Δεν θα μπορούσαν παρά να αποκτήσουν μια βαθιά αντίληψή Αυτής. Οι λέξεις τους και οι εκφράσεις τους διέφεραν, αλλά η σημασία είναι η ίδια. Προσπάθησαν να βρουν την απόλυτη θρησκεία και οι κόποι τους στέφθηκαν με επιτυχία, επειδή ο Θεός δίνει όλα όσα έχει στα παιδιά Του, αν θέλουν να τα έχουν. Χρειάζεται μία ειλικρινής, γενναιόδωρη, ευσεβής και άγια καρδιά για να αισθανθεί τις ομορφιές των συμπερασμάτων τους.

Ο αληθινός κριτικός είναι γενναιόδωρος δικαστής, χωρίς προκαταλήψεις και παραταξιακό πνεύμα. Το παραταξιακό πνεύμα, αυτός ο μέγας εχθρός της αλήθειας, θα ματαιώνει πάντα τις απόπειρες του ερευνητή και θα τον κάνει να πιστεύει ότι η Απόλυτη Αλήθεια δεν βρίσκεται πουθενά, παρά μόνο στο παλιό θρησκευτικό του βιβλίο. Τι καλύτερο παράδειγμα θα μπορούσε να επικαλεσθεί κανείς από το γεγονός ότι ο φιλόσοφος του Μπενάρες δεν θα βρει καμία αλήθεια στην παγκόσμια αδελφότητα των ανθρώπων και την κοινή πατρότητα του Θεού; Ο φιλόσοφος, σκεπτόμενος με τον δικό του τρόπο σκέψης, δεν μπορεί να δει ποτέ την ομορφιά της χριστιανικής πίστης. Ο τρόπος με τον οποίον ο Χριστός σκεφτόταν για τον δικό του Πατέρα ήταν η απόλυτη αγάπη και όσο ο φιλόσοφος δεν υιοθετεί αυτόν τον τρόπο σκέψης, θα στερείται πάντα την απόλυτη πίστη που κήρυξε ο Δυτικός Σωτήρας. Κατά παρόμοιο τρόπο, ο χριστιανός χρειάζεται να υιοθετήσει τον τρόπο σκέψης που ακολούθησε ο Βενταντιστής, πριν μπορέσει να αγαπήσει τα συμπεράσματα του φιλοσόφου. Συνεπώς, ο κριτικός θα πρέπει να έχει μια ανοιχτή, καλή, γενναιόδωρη, ειλικρινή, αμερόληπτη και συμπαθούσα καρδιά.

Η Μπαγκαβάτα, η αποκαλυμμένη γραφή των Βαϊσνάβα, δεν επιτρέπει στους οπαδούς της να ζητούν οτιδήποτε από τον Θεό, εκτός από την αιώνια αγάπη γι’ Αυτόν. Το βασίλειο του κόσμου, οι ομορφιές των τοπικών παραδείσων και η κυριαρχία πάνω στον υλικό κόσμο δεν είναι ποτέ το αντικείμενο της προσευχής του Βαϊσνάβα. Ο Βαϊσνάβα προσεύχεται με πραότητα και ταπεινοφροσύνη, «Πατέρα, Αφέντη, Θεέ, Φίλε και Σύζυγε της ψυχής μου, αγιασθήτω το όνομά Σου! Δεν Σε πλησιάζω για τίποτε που μου έχεις ήδη δώσει. Έχω αμαρτήσει απέναντί Σου και τώρα μετανοώ και εκλιπαρώ τη συγχώρεσή Σου. Είθε η Αγιοσύνη Σου να αγγίξει την ψυχή μου και να με ελευθερώσει από τη χυδαιότητα. Είθε το πνεύμα μου να αφοσιωθεί με πραότητα στην άγια υπηρεσία Σου, σε απόλυτη αγάπη για Σένα. Σε έχω αποκαλέσει Θεό μου και είθε η καρδιά μου να είναι απορροφημένη σε θαυμασμό της μεγαλοσύνης Σου. Σε έχω αποκαλέσει Αφέντη μου και είθε η ψυχή μου να είναι γερά αφοσιωμένη στην υπηρεσία Σου. Σε έχω αποκαλέσει φίλο μου και είθε η ψυχή μου να νιώθει ευλαβική αγάπη για Σένα και όχι τρόμο ή φόβο. Σε έχω αποκαλέσει σύζυγό μου και είθε η πνευματική φύση μου να είναι σε αιώνια ένωση με Σένα, για πάντα να Σ’ αγαπά και ποτέ να μην αισθάνεται φόβο ή αποστροφή. Πατέρα! Είθε να έχω αρκετή δύναμη για να ανέβω σ’ Εσένα, τον Σύντροφο της ψυχής μου, ώστε να είμαστε ένα σε αιώνια Αγάπη! Ειρήνη στον κόσμο!»

Το πνεύμα αυτού του κειμένου τιμά όλους τους μεγάλους μεταρρυθμιστές και δασκάλους που έζησαν και θα ζήσουν σε άλλες χώρες. Ο Βαϊσνάβα είναι έτοιμος να τιμήσει όλους τους μεγάλους ανθρώπους χωρίς διάκριση κοινωνικής τάξης, επειδή είναι γεμάτοι με την ενέργεια του Θεού. Δείτε πόσο παγκόσμια είναι η θρησκεία των Βαϊσνάβα! Δεν προορίζεται μόνο για μία ορισμένη τάξη Ινδουιστών, αλλά είναι δώρο στον άνθρωπο γενικά, σε οποιαδήποτε χώρα και αν έχει γεννηθεί και σε οποιαδήποτε κοινωνία και αν έχει ανατραφεί.

Με λίγα λόγια, ο Βαϊσναβισμός είναι η Απόλυτη Αγάπη που δένει μαζί όλους του ανθρώπους στον Άπειρο, Ανεξάρτητο και Απόλυτο Θεό. Είθε η ειρήνη να βασιλεύει για πάντα σε όλο το σύμπαν, στη διαρκή ανάπτυξη της αγνότητάς της, χάρη στην προσπάθεια των μελλοντικών ηρώων, που θα είναι ευλογημένοι, σύμφωνα με την υπόσχεση της Μπαγκαβάτα, με δυνάμεις από τον Παντοδύναμο Πατέρα, τον Δημιουργό, Συντηρητή και Εξολοθρευτή  όλων των πραγμάτων στον Ουρανό και τη Γη.

Σρίλα Μπακτιβινόντ Τάκουρ

Μετάφραση: Γ. Δ. Κωνσταντόπουλος